Wszczepienie pierwszego stymulatora serca miało miejsce 12 września 1963 roku, a więc pięć lat po pierwszej takiej implantacji na świecie, którą przeprowadzili szwedzcy lekarze. Operację u 64-letniego pacjenta z całkowitym blokiem przedsionkow-komorowym przeprowadził prof. Zdzisław Kieturakis, kierownik III Kliniki Chirurgii, w asyście późniejszego prof. Zdzisława Wajdy i Jerzego Diłaja. Wskazania do zabiegu ustalił prof. Jakub Penson, a nad pacjentem czuwał dr Wojciech Kozłowski z III Kliniki Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Gdańsku. Stymulator zdobyła córka pacjenta, pracownica Polskich Linii Oceanicznych (w czasach PRL-u wiele rzeczy trzeba było zdobywać lub „załatwiać”). Był to rozrusznik Elema 137, dużych rozmiarów, nieprogramowalny – wysyłający „na sztywno” impulsy stymulujące.
W tych czasach zabieg implantacji rozrusznika wymagał wykonania torakotomii, a elektrody stymulujące były naszywane na osierdzie. Śmiertelność w czasie tych zabiegów sięgała wówczas 10%, głównie z powodu asystolii lub tachyarytmi komorowych, jakie występowały w czasie naszywania elektrod na serce. Szczęśliwie gdańscy pacjenci przeżywali, także dzięki dobrej opiece okołooperacyjnej. A taką zapewniono im w oddziale intensywnego nadzoru kardiologicznego (INK), który powstał w III Klinice Chorób Wewnętrznych w 1966 roku, jako jeden z pierwszych w Polsce. Był wyposażony w nowoczesną aparaturę monitorującą, a nieco później także w defibrylator zewnętrzny. Organizował go, a potem został jego pierwszym ordynatorem dr Wojciech Kozłowski.
W połowie lat 60. elektrody nasierdziowe zostały zastąpione przez elektrody przezżylne i zabieg wszczepienia stymulatora odbywał się wówczas dwuetapowo. W pierwszym etapie wprowadzano elektrodę do prawej komory serca, drugą wszywano pod skórę i podłączano je do zewnętrznego stymulatora. Po 2-4 tygodniach (czasem dłużej), kiedy był już stabilny próg pobudliwości elektrody podłączano do stymulatora, który następnie umieszczano w powłokach brzusznych. Pod koniec lat. 60. pojawiły się nowe elektrody przezżylne, dzięki czemu można było zrezygnować z dwuetapowej techniki zabiegu.
W szpitalu na Łąkowej powstawały pierwsze polskie publikacje z zakresu elektrostymulacji serca. Prowadzono także badania doświadczalne, oceniając wpływ elektrostymulacji na zwierzęta. Doktor Wojciech Kozłowski we współpracy z inżynierem Stefanem Raczyńskim z Politechniki Gdańskiej stworzyli model obwodu stymulującego stosowany do odczytywania zaburzeń rytmu serca.
W 1970 roku dr Celestyn Janukowicz zmodyfikował zgłębnik Sangstakena-Blakemore’a dzięki czemu możliwe było stymulowanie przedsionka z elektrody przezprzełykowej, co stanowiło osiągnięcie w zakresie stymulacji przezprzełykowej.
W dniu 11 września 1992 roku na bazie oddziału kardiologicznego III Kliniki Chorób Wewnętrznych powołano II Klinikę Chorób Serca, której kierownikiem została prof. Grażyna Świątecka. Już w pierwszych 10 latach działalności Klinika należała do wiodących ośrodków w kraju w zakresie zaburzeń rytmu serca i elektroterapii serca. Wprowadzono nowe metody stymulacji: przedsionkową i dwujamową. Promowaniu „stymulacji fizjologicznej” towarzyszyło wprowadzenie stymulacji dwuprzedsionkowej i dwukomorowej.
Początek lat 90. to rozwój nowej metody leczenia zaburzeń rytmu serca – ablacji prądem RF. W Klinice zabiegi te w 1994 roku zapoczątkował Andrzej Stanke i były one pierwsze na Pomorzu. Prowadzono badania oceniające wpływ różnych rodzajów stymulacji na hemodynamikę pracy serca, a prace na ten temat należały do pionierskich nie tylko w kraju, ale i na świecie (Alicja Dąbrowska-Kugacka, Ewa Lewicka).
W 1995 roku w Klinice na Łąkowej przeprowadzono pierwszy w Polsce zabieg implantacji kardiowertera-defibrylatora serca (ICD) z elektrodami przezżylnymi (Andrzej Lubiński, Rajmund Wilczek). Tu trzeba wspomnieć, że twórcą tej metody leczenia był Polak Mieczysław (Michael) Mirowski, który w 1945 roku znalazł się na liście studentów medycyny naszej gdańskiej Alma Mater. Natomiast pierwszy ICD, jeszcze z elektrodami defibrylującymi naszywanymi na osierdzie, implantowano w szpitalu Johna Hopkinsa w Baltimore,USA w 1980 roku.
Profesor Grażyna Świątecka przez dwie kadencje (1992-1998) była Przewodniczącą Sekcji Stymulacji Serca i Elektrofizjologii Klinicznej PTK (obecnie Sekcja Rytmu Serca PTK), a II Klinika Chorób Serca stała się siedzibą Zarządu Sekcji. W 1994 roku z inicjatywy Przewodniczącej oraz lekarzy Kliniki (Jacek Kubica, Łukasz Stolarczyk, Janusz Popaszkiewicz) powstało ogólnopolskie czasopismo Elektrofizjologia i Stymulacja Serca (ESS). Czasopismo to, najpierw pod nazwą ESS, potem Folia Cardiologica stało się oficjalnym organem PTK i jego 9 Sekcji (obok Kardiologii Polskiej). W 1999 roku pod redakcją prof. Grażyny Świąteckiej, przy współpracy członków Sekcji (w tym pracowników Kliniki) powstały pierwsze w Polsce Standardy elektrostymulacji serca.
Dzięki prof. Grażynie Świąteckiej polska elektroterapia dostała wiatru w żagle! Była ona kierownikiem II Kliniki Chorób Serca do 2004 roku, kiedy przeszła na emeryturę. W tym roku Klinikę przeniesiono do kompleksu na ulicy Dębinki, klinika zmieniła nazwę i obecnie to II Klinika Kardiologii i Elektroterapii Serca Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Pani Profesor została odznaczona Medalem Świętego Wojciecha (honorowym odznaczeniem Rady Miasta Gdańska) i Orderem Orła Białego.
Z okazji 60.lecia implantacji pierwszego stymulatora serca w Polsce, w szpitalu na Łąkowej, gdzie obecnie znajduje się hotel Arche Dwór Uphagena, odbyło się uroczyste otwarcie miejsca pamięci o dawnych kardiologach (patrz fotorelacja). Na ścianach powieszono fotografie zasłużonych profesorów, w tym prof. Grażyny Świąteckiej oraz jej zespołu. W specjalnie gablocie można oglądać dawne stymulatory i ICD. Zachęcamy do zwiedzenia dawnego szpitala – dziś nowoczesnego hotelu, w którym zachowano jednak jego dawną historię. Mieści się on nomen omen przy ulicy prof. Zdzisława Kieturakisa 1 w Gdańsku.
Autor: Prof. dr hab. n.med. Ewa Lewicka
